از کتاب« سخنان برگزیده از زبان حکیم مشرق زمین.»

سید جمال‌الدین اسدآبادی

 

• «اگر به دست و پای انسان زنجیر انداخته شود بهتر از اینست که اوهام و خرافات بر عقل او بند و زنجیر بیندازد .»


• « کسی که ادعا دارد که دین اسلام به سختی و دشواری دستور می دهد نه سهولت و آسانی و به ضرر امر صادر می کند نه به نفع، قضاوت کورکورانه کرده خیلی دروغ گفته است.»


• «  چشم انسان کور باشد بهتر است از اینکه بینش و طرز فکر او کور گردد.»


• « علم دارای پوست و مغز است. کسی که به پوست اکتفا می ورزد در دریای بیکران غرق گشته.»


• «  بهترین رنگ بیرق آزادی خون مجاهدین قهرمان است.»


• «  آزادی خواهی یک آرزو است. تحصیل آن کار و پیکار می خواهد و انسان را وادار به پذیرش قربانی و ایثار و قبول خطرها و مشکلات می گرداند.»


• «  اعتماد مظلوم بر وعده های ظالم کشنده تر از توپ و شمشیر است.»


• « ملتی که برای تحصیل حق، یک ساعت جهاد کرد برای او بهتر از زندگی کردن در ذلت تا قیامت است.»


• « اگر ملتی از ستمگران از دیگر اسباب و عوامل بدون سخن استفاده نمی کند، پس آن ملت گمراه تر از حیوانات چهار پاه اند.»


• « آزادی فکری و بیان گرفته می شود و داده نمی شود، آزادی و استقلال وطن به گفتار حاصل نمی گردد.»


• «  پیشوا همان کس است که مردم را به اعمال و افعال خود رهبری می کند نه به اوامر و اقوال خود.»


• «  بد ترین درد مردم مشرق زمین این است که آنها در اتحاد میان خود با هم اختلاف دارند و در تایید اختلاف با همدیگر متحد و اتفاق نظر دارند، آنها در میان خود عهد و پیمان بسته و متحد شده اند که میان خود یک پارچه و متحد و متفق نشوند.»


• «  حقایق را نمی توان به گمان و خیال و توهم از میان برد .»


• «  کثرت مویدان دعوتگر و یا دعوت بدون علم و دانش و دعوای صحت آن دست آوردی ندارد و موجب ذلت است. و شمار کمی از مویدان و پیروان دعوت و تبلیغ بر مبنا و اساس علم مقام و منزلت دارند و دعوت دوام هم میکند.»


• «  قدامت همیشه برتری و تقوق بار نمی آورد.»


• «  نیرومندی بت خوفناک است و ناتوانی شبحی است زادهء همین ضعف و انسان ضعیف و نانوان در برابر قوت و نیرومندی سر فرود می آورد و به خدا بودن قوی تصدیق می کند.»


• «  پست ترین مردم کسی است که زندگی خود را در مرگ دیگران می جوید و بزرگترین آنها همان کسی است که زندگی دیگران را گرچه یک نفر هم باشد در بدل مرگ خود می خواهد.»


• «  پستی و حقارت را برگزیدن آسانتر از طلب عزت و وقار است.»


• «  هر کس از شاهان بدون ارتکاب جرمی بترسد بردهء پستی بیش نیست .»


• «  صاحب حق قوی است گرچه در مقام ضعف قرار دارد و دوستدار باطل ضعیف است گرچه در ظاهر قوی معلوم شود.»


• «  کمتر اتفاق می افتد که حق بدون زحمت بدست بیاید.»


• «  ملت بدون اخلاق، نیست و نابود است و اخلاق بدون عقیده دست آوردی ندارد و عقیده ء بدون فهم و علم عقیده نیست .»


• «  بهترین ترازوی اعمال ملتها اخلاق آنها است.»


• «  جویندگان حکمت بسیار اند، اما عمل کنندگان کم اند.»


• «  بزرگترین دلیل بر همت شخص مخالفت آشکارای او با عرف و عاداتی می باشد که بطلان آن آشکار است .»


• «  دو حکیم عاقل در ملت دو میلیونی، بهتر از هزار مردی که در آن ملت تظاهر به عقل کرده مدعی حکمت می شوند.»


• «  اگر جاهلان حاکم شوند نظم و نسق جامعه از همدیگر متلاشی گردد .»


• «  اگر ساحه و میدان از مردم عاقل خالی بماند برای پر کردن آن جاهلان و مردم نادان با همدیگر به مسابقه بپردازند.»


• «  جاهل و نادان زنده، مرده ء بیش نیست و عالم مرده زنده است .»


• «  کسی که خود را اصلاح کرده نتواند کس دیگری را اصلاح کرده نمی تواند .»


• «  ترسی که از چوکی و مقام حاکم نه از عدل و قضاوت منصفانهء او برای انسان دست می دهد باید بیشتر از احترام او مورد استهزاء و مسخره قرار بگیرد.»


• «  بیشترین زمامداران مشرق زمین در موقفی قرار دارند که اگر یکی از آنها در عمیق ترین چاه بردگی انداخته شود و لقب های بزرگی مجرد، و بدون محتوای او حفظ گردد بی تفاوت مانده دنیا را برای خود جنت می پندارد .»


• «  کسیکه هیزم برای فروش جمع می کند بهتر از کسی است که طلا را ذخیره می نماید .»


• «  عاقل همان کسی است که آنچه به خود پسند ندارد به دیگری نیز نمی پسندد .»


• «  احزاب سیاسی بهترین دواء اند اما در مشرق زمین در اًغلب حالات به بدترین درد و مرض تبدیل می گردد.»


• «  چکاچک شمشیر ها بدون جنگ و افتخار به لباس جنگی در زمان صلح نشانهء ترس در میدان کارزار است .»


• « مرد ادیب در مشرق زمین می میرد اما زنده است و زنده است گرچه مرده است .»


• «  دست آورد های عقل زمانی سودمند است که از قیودات اوهام رهایی یابند .»


• «  نو آموز آغاز مقدمات علوم گمان می کند که دریایی از علم آموخته و کفایت می کند اما طالب راسخ و استوار در طلب علم تحقیق کرده به این عقیده است که در ابتدای طلب آن قرار دارد.»


• «  هر گاه انسان با خود محاسبه نما ید همان طوریکه دیگران را مورد احتساب قرار می دهد در این صورت اشتباهات او کم شده و به کمال نزدیک می شود.»


• «  اگر به دست و پای انسان زنجیر انداخته شود بهتر از اینست اوهام و خرافات بر عقل او بند و زنجیر بیندازد.»


• «  لیت قول بر مردم مشرق زمین مصداق ندارد که گقته اند: به هر حالتی که می باشید و به هر راهی که می روید.»


• «  زمامداری بر شما- مطابق هما حالت- گماشته می شود بلکه این قول در آنها محل تطبیق دارد که : زمامداری شما هر طوری باشد شما نیز همان طور می شوید و به راه او روان می گردید.»